16. sept., 2016

ENTRESIGNE DÓU TEMS

    Esperiènci passo sciènci. Veici ce qu’ei :

    Pèr saupre lou tèms que fara toutaro, remembro-d’aquéu que fasié adès.

Lou tèms dóu jour d’uei te dis lou tèms de deman. Se vos cauca toun blad, sega ta luserno, fatura ti vigno, derraba ti garanço, samena ti faiòu, cava ti tartifle, retène bèn lis entresigne que vau te baia, qu’ai calcula, que dison la marco dóu tèms, e qu’afourtisse vertadié.

 Marco dóu tèms tirado dóu soulèu, de la luno, dis estello, de la plourino, di nivo, dis uiau, dóu tron e de l’arc-de-sedo.

---Quand lis estello sèmblon esbegudo e que lou cèu èi bèn espurga, marco d’aurige.

---Quand dirias que lis estello soun plus grando qu’à l’acoustumado, vo samenado pus espés, marco que lou tèms vòu vira.

---Quand uiausso à la baisso, e sènso nivo, marco de caud e de bèu tèms.

---Quand, l’ivèr, uiausso, lou vènt, la chavano o la nèu soun pas liun,

--- Quand trono lou vèspre ; marco d’aurige ; quand trono lou matin, marco d’auro; quand trono à mièjour, marco de plueio.

---Quand trono de countunio, marco de chavano e d’endoulible.

---L’arc-de-sedo bèn pinta’u viéu, vo lou double arc-de-sedo marco uno plueio de longo.

---Li pichot nivouloun blanc que courron subran davan lou soulèu e se ie tenchuron de rouge, de jaune, de verd e dis àutri coulour de l’arc-de-sedo, marco que la plueio es aqui.

---Li pichot roudelet blanquinous que cenchon lou soulèu, la luno e lis estello, marco de plueio.

---Quand, en toumban, la plueio fumo e boufigo, marco que n’en toumbara forço e lontèms.

---Quand se vèi, ras de sòu, après un blasin, un pichot nivouloun coume un fum, marco que toumbara d’aigo à bro.

---Li nivo qu’après la plueio davalon ras de sòu e barrulon pèr lou champs, marcon que fara bèu.

---La nèblo après lou marrit tèms n’en marco la fin.

---Mai enterin que fai bèu, se la nèblo arribo e que s’auboure  en leissan lou nivo, de tout segur fara marrit.

---Dous soulèu dins lou cèu, marco la frech e la nèu.

---La grimouano, dins l’estiéu, marco de vènt ; dins l’ivèr, marco de nèu.

---Quand i’a ges de nivo, que lou vènt boufo pas, vo que boufo de l’uba, marco, segur, que fara bèu.

---Se plouvino quand lou vènt a cala, e que la plouvino s’esvaligue en nèblo, marco un michant tèms, un tèms catiéu.

---En luno pleno fai toujou tèms-dre.

Marco dóu tèms tirado di vènt, dis óudour, de la sau, dóu maubre, dóu fèrri, dóu bos, dóu vèire, de la charruio, dóu coutri, de l’araire, de la braso, de la flamo, de la sujo, dóu mou dóu calèu, dis agacin e di campano.

---Lou mou dóu calèu que beluguejo o que fai la tacho, marco de plueio.

---La sijo que toumbo de la cheminèio, marco la memo causo.

---La braso que crèmo mai abrasado qu’à la coustumo, e la flamo que boulego e trantaio mai qu’à l’ordinàri, marco de vènt.

---La flamo que mounto bèn tranquilo e bèn drecho, marco que fara bèu.

---Lou coutri, la charruio o l’araire que renon en travaian, marco de mistrau.

---Li vènt que revoulunon, que boufon di quatre caire, que se baton, marco de chavano.

---Li vènt qu’acoumençon à boufa de jour, boufon mai de tèms, boufon plus fort qu’aquéli qu’acoumençon à boufa de niu.

---Quand emé lou levant acoumenço de jala, duro de longo.

---Quand li bònis óudour o li marrido mounton pu fort dedins lou nas, marco de plueio.

---Quand la sau, lou maubre, lou fèrri, li vitro suson ; quand lou bos di fenèstro e di porto se gounflo ; quand lis agacin fan mau, marco de plueio, o de desjaladuro.

---Quand lou balans di campano s’ausis de liun, marco que lou vènt vai vira.

Marco dóu tèms tirado di rato-penado, di machoto, di gropatas, dis aragno, di canard, di auco, di dindoun, di pavoun, dis abiho, di pijoun, di gau, di galino, di passeroun, di dindouleto, di mousco, di mousquihoun, di granouio, di grapaud, di verme, di darboun, di biòu e de l’avé.

---Li rato-penado que voulastrejon à grand vòu, e forço lontèms, marco un lendeman bèu e caud.

---Marco l’à-rebous quand soun gaire à voulastreja, qu’intron dins lis oustau e que quilon.

---La machoto que miaulo emé lou marrit tèms, marco lou bèu.

---Li gropatas que bramon lou matin, marco de bèu tèms.

---Li canard e lis auco qu’emé lou bèu tèms, volon d’aqui , d’eiça, que cridon e fan lou cabusset dins l’aigo, marcon de plueio e d’aurige.

---Quand lis auco fan lou V, marcon de fre.

---Li pavoun que canton, marcon de plueio.

---Lis abiho que s’aliunchon gaire de si brus, vo que se i’entornon pèr vòu e mita-cargado, marco de plueio.

---Li pijoun qu’arribon de tard au pijounié, marcon de plueio pèr li jour que vènon.

---Li galino que s’espesouion dins la pòusso mai qu’à l’ourdinàri, li gau que canton au calabrun vo foro dis ouro acoustumado, marcon de plueio.

---Lis aragno que caminon e fan Sant-Miquèu, marco de plueio.

---Quand li passeroun fan soun réu-piéu-piéu e s’acampon sus li taulisso, marcon de marrit tèms.

---Li dindouleto que volon ras d’aigo e ras de sòu, marcon de marrit tèms.

---Li mousco que pougnon e qu’agarrisson mai qu’à la coustumo, marcon d’aurige.

---Se li mousquihoun s’acampon, avan lou tremount dóu soulèu, e fan que virouieja, mai espés que li péu de tèsto, marcon de bèu.

---Li granouio que barjacon mai que ce que fau ; li grapaud que lou vèspre sorton tóuti de si trau ; li verme que banejon, li darboun que boulegon, li biòu e li dindoun que van à la retirado, marcon de plueio.

---Quand lou bestiàri, subretout li fedo, a meiouro barjo qu’à la coustumo, la plueio n’es pas liun.

---Quand lis aret s’ensacon, marco de vènt-terrau.

---L’esperiènci passo sciènci : vaqui ce qu’èi.

E qu’aquéu qu’atrouvarié mis entresigne pas verai, vèngue me lou dire.

LOU FELIBRE DE LA MIOUGRANO.

Tira de l’ ARMANA PROUVÈNÇAU de 1855

                                                                       À – Z – AIS DE PROUVÈNÇO

                                                                            IS EDICIOUN RAMOUN BERENGUIÉ